MİKROPLASTİKLERİN EMZİRMEDE MAKROEKONOMİK ETKİLERİ

MİKROPLASTİKLERİN EMZİRMEDE MAKROEKONOMİK ETKİLERİ

İklim değişimi ve çevre sorunları günümüzde belki de en büyük sorunlarımızdan biridir. Gelecek nesiller adına çok acil olarak önlemlerin alınması artık hepimizin malumudur.  Ancak bu malumata rağmen çevre sorunlarımızın büyük bir kısmı insan  faaliyetlerinden kaynaklanmaktadır. Bu faaliyetin havası, su veya gıda tedarikindeki  bozulmalardan bozulma, kıt tüketiminin aşırı kullanımı, aşırı atık üretimi ve doğa tahribatları olarak sıralanabilir.

Çevre sorunları ile ilgili en önemli konuların başında yer almaktadır. Şehirleşme, teknoloji, sanayi, tarım gibi yaşam koşulları insanoğlunun tüketim yeterliliklerini gelip gıda üretim sistemlerimizi değiştirmiştir. Bu değişikliklerden etkilenen en önemli grup mutlaka çocuklardan kaynaklanmaktadır. Bebeklerin ve çocukların uygun beslenmesi için uygun bir ortamın, toplumsal açıdan zorunluluğu. Emzirme ise bu gelişmenin en güzel karşılayan uygulamadır. Ayrıca ülkenin sosyal ve ekonomik kalkınmasını sağlamaya yönelik anahtar yatırımlardan biridir.

Peki, anne sistemiyle besleme kayıtlarının kaydedilmesi ve uygun bir ortam yaratılması için ne gerekiyor? Her şeyin önce beslenmenin korunması, teşvik edilmesi ve desteklenmesi için sağlık profesyonelleri başta olmak üzere tüm toplumun bilgi alanından bir seçimla savunucu olması, destekli eylemlerin planlanarak desteklenmesi gerekmektedir.

Bugünün kişisel savunması için araştırma, araştırmaları hedef kitleye ulaştırmak için ise büyük çaba, emek bazen de ekonomi gerekmektedir. Bugün aşağıda sıraladığım gerçeklerin zayıflaması için çok emek harcama çabanızı göstermemenizi umuyorum. Bizler bunu yapmazsak maalesef kanıt temeli olmayan uygulamalar, yanlış değerlendirilen, yanlı sonuçlar ya da eksik bilgiler ekonomi yoluyla bebeklerimizi, dolayısıyla ile ile gizlilik tehdidi oluşturmaktadır. özellikle

Çevrenin korunmasına hazır olmak üzere hazırlanmış olan anne döngüsünde bulunan mikroplastiklere atıf yapan haberler umutsuzluk amacından saparak makroekonomiye hizmet eder duruma gelmiştir. Anne sütünü karalama şeklinde sosyal medyaya, toplum yansıyan bu çalışma aslında tam olarak konuşuyor ve anne sütünün ne kadar önemli olduğunu bize tekrar hatırlatıyor. Dünya gıda sektöründeki en büyük ekonomik güç olan formül ürün (bebek maması) şirketleri bu yansımayı kendi lehlerine kullanmaktan kaçınmayacaklardır.

Kanıt Temelli Gerçekler

1. Süt Beşericiliği

Çoğu anne günlük muadilinin esas içeriği inek günlüğüdür. Süt ineklerinin yemleri yoğun  pestisit ve gübre kullanılan dönemlerden ve soya fasulyesinden elde edilmektedir. Ayrıca süt besiciliğinden dolayı genellikle önemli miktarlarda metan ve diğer sera gazları salınmaktadır.

2. Karbon Ayak İzi, Enerji Kaynakları

Formülün üretimi, ambalajlanması, piyasaya sürülmesi ve hazırlanması, diğer çoğu  üretimlerinde olduğu gibi enerji gıda gereksinimleri. Enerji kaynağının büyük çoğunluğu  fosil yakıtlar olup, bu durumun karbon ayak izini daha artırmaya başladığını göstermektedir. Yapılan iki performans, anne programlarının muadillerinin ve emzirmenin karbon ayak izine odaklanılmıştır.

Bu çalışmalar;

• Birleşik Krallık, Çin, Brezilya ve Vietnam'da karşılaştırmalı bir terapi emzirmenin karbon ayak izinin anne rejimi muadilinden sırasıyla bu şekillerde %40, %53, %43 ve %46 daha düşük olduğu tespit edilmiştir.

• Güney Asya Pasifik bölgesindeki altı ülkede gerçekleştirilen vaka çalışmalarının raporu, satılan bebek mamalarından ne kadar sera gazı emisyonu salındığını göstermektedir. Rapor, bebek maması üretiminin önemli bir sera gazı emisyon kaynağı haline geldiğini ortaya çıkarmıştır.

3. Atıklar

Atıklar ekolojik ayak izi açısından dikkate alınması gereken önemli bir durumdur. Örnek vermek gerekirse, iki yıl boyunca 1 milyon bebeğin mamayla beslenmesi için yaklaşık 150 milyon kutu mama gerekmektedir. Metal kutular, geri dönüşümü yapılmazsa muhtemelen atık depolama sahalarına gönderilecektir, ancak plastik, alüminyum ve kâğıt atıkları ise genellikle denizlere atılmaktadır.

4. Su Ayak İzi

Bireylerin veya toplumların tükettiği veya işletmelerin ürettiği mal ve hizmetleri imal etmek için kullanılan toplam tatlı su hacmini su ayak izi olarak ifade ederiz. Tatlı su, kıt bir doğal kaynak ve zenginliktir, bu nedenle titizlikle korunması gerekmektedir. Süt ürünlerinin su ayak izini hesaplamak karmaşık bir süreçtir. Çünkü coğrafi bölge, süt besiciliği sistemi ve diğer faktörlere bağlıdır. Ek olarak yapılan çalışmalarla 1 kilogram toz formül üretmek için 4 ton su harcandığı belirtilmiştir.

5. Mikroplastikler

Plastiklerin parçalanmaları ile oluşan mikron ve mikron altı boyuttaki parçacıklara, mikroplastik (MP) adı verilmektedir. Plastiklerin iki ana kategorisi, termoplastikler ve termoset plastiklerdir. Aradaki fark ise, bir termoset yeniden eritilemez. Termoplastikler arasında polietilen (PE), polipropilen (PP), polivinil klorür (PVC), polietilen tereftalat (PET), polistiren (PS), polikarbonat (PC) ve poliamid (PA) bulunurken, ana termoset türleri poliüretandır. (PU), epoksi reçineler, vinil esterler ve silikonlar. MP'lerde yaygın olarak karşılaşılan beş ana ticari plastik termoplastiktir: PE, PP, PVC, PS ve PET. Bu beş tür aynı zamanda Avrupa plastik talebinin %70'inden fazlasını oluşturmaktadır. Mikroplastiklerin insan vücuduna geçişi, cilt teması, solunum ve oral yolla olmaktadır. Farklı yollarla insan vücuduna giren mikroplastiklerin sağlık üzerine çeşitli risklere neden olabilmektedir. Mikroplastiklerle ilgili son günlerde anne sütü çalışmaları özellikle sosyal medya üzerinden yanlış yönlendirmelere mahal olabilecek şekilde çok konuşulmaktadır. Zira anne sütü ve emzirme çok nadir durumlar dışında asla feda edilebilecek bir şey değildir. Her ne şartta olursa olsun ticari oyunlara, metalaşmaya alet edilmemeli her daim savunulmalı hatta uğrunda gerekirse savaşılmalıdır. Bu bağlamda yapılan bazı çalışmalara burada yer vermek yerinde olacaktır.

I. Biberon, Emzik

Polipropilen bazlı ürünler, gıda hazırlama ve depolama için yaygın olarak kullanılmaktadır. Yapılan araştırmalar bebekler tarafından kullanılan bu ürünlerin tehlikeli derecede mikroplastik maruziyetine neden olduğunu göstermektedir. Çalışma emzik ve biberonların sterilizasyonu, yüksek sıcaklıktaki suya maruz kalması mikroplastik salınımını litre başına 16.200.000 parça olarak göstermektedir. Bölgede yapılan aynı çalışmada 12 aya kadar olan bebeklere olası küresel maruziyeti araştırılmış ve bölgeye bağlı olarak kişi başına günde 14.600–4.550.000 parçacık arasında değişen değerler bulunmuştur. Bu ortalama seviye, MP'lerin su, yiyecek ve havadan toplam yetişkin tüketiminin yaklaşık 2600 katına karşılık gelir (yetişkinler için günde 600 partiküle kadar).

II. Su Isıtıcıları, Pompalar

Formül hazırlamada yer alan diğer plastik ürünlerinden hesaplanmamış MP salınımı kaynakları da MP maruziyetine katkıda bulunabilir. Örneğin, formül hazırlamada kullanılacak suyu ısıtmak için kullanılan elektrikli su ısıtıcıları genellikle plastik tabanlıdır. Birleşik Krallık'taki farklı üreticilerin 3 su ısıtıcısını içeren testler, tek bir kaynatma sırasında litre başına 10 milyondan fazla MP suya salındığını ortaya koydu. Kullanılan su ısıtıcısı her hazırlamadan önce durulanmazsa ve içinde MP'lerin birikmesine izin verilirse, hazırlanan formüldeki gerçek MP konsantrasyonu daha da yüksek olabilir. Emzikler, pompa ve setleri içinde aynı risk söz konusudur. Bu ürünler çoğunlukla PP bazlıdır ve temizlik ve sterilizasyon sırasında MP'lerin oluşması mümkündür.

III. İnek Sütü, Süt Tozları ve Formül Mamalar

Beslenmede büyük yeri olan ve bebek formullerinin temel bileşenini oluşturan inek sütü ile ilgili 2020 yılında yapılan çalışmada, 23 örneğin hepsinde mikroplastik varlığına rastlanırken, bu kirliliğin  temel nedenlerinin süt alımı sırasında kullanılan plastik boru malzemeler ve endüstriyel proses basamakları olabileceği üzerinde durulmuştur. Hem çiftlik sütü hem de karton inek sütü örneklerinde aynı MP konsantrasyonu bulundu. Süt tozlarında ise, çiftlik sütü ve içmeye hazır süt örneklerine kıyasla nispeten daha yüksek MP seviyeleri bulunmuştur.

IV. Su

Su, MP'lere kronik maruziyet için mükemmel bir aracı temsil eder çünkü günlük olarak tüketilir ve hiç şüphesiz diyetimizdeki en önemli MP kaynağıdır. Ayrıca su, gıdanın birincil üretimi, gıda işleme tesislerinin temizliği ve sanitasyonu sırasında, gıdaların bir bileşeni olarak ve çeşitli işleme operasyonları için önemli miktarlarda kullanılmaktadır. MP’ler içme suyu kaynaklarına çeşitli şekillerde girebilir: yüzey akışından (örneğin bir yağmur olayından sonra) atık su çıkışlarına (hem arıtılmış hem de arıtılmamış), endüstriyel atık sulara, bozulmuş plastik atıklara ve atmosferik birikime (WHO 2019 ). Bugüne kadar, birkaç çalışma suda MP'lerin varlığını araştırdı. Su ile ilgili diğer bir önemli husus ise, WHO (Dünya Sağlık Örgütü) tarafından bebeklerde ciddi hastalık ve hatta ölümlerle ilişkilendirilen toz formüldeki Enterobacter sakazakil ve Salmonella enterica'ya maruz kalma risklerini azaltmak, bakterileri yok etmek için formul mama hazırlamada kullanılan suyun en az 70 °C'nin üzerinde olması tavsiye edilmesidir. Bebeklerimizi bu çok tehlikeli mikroorganizmalardan korumak adına uygulanan yöntem maalesef ısıl işlemler nedeniyle MP salınımını arttırmaktadır. Son olarak 1 kilogram toz formul üretiminde 4 ton su harcandığınıda hatırlatmaktada fayda vardır.

V. Anne Sütü

Plastiğin yaygın kullanımı nedeniyle MP’ler, insan organizmasına esas olarak yutma, soluma ve dermal temas yoluyla girmektedir. Bir kez organizmaya girdikten sonra ise MP'ler hücre zarlarından geçebilir ve farklı vücut bölgelerine yer değiştirebilirler. Anne sütündeki maruziyet ile ilgili olarak pek fazla çalışma yoktur. Pilot tek merkezli gözlemsel prospektif bir çalışmada, 34 kadından toplanan anne sütü örnekleri analizi sonucunda ilk kez 34 örneğin 26'sında MP kontaminasyonu bulundu. Tespit edilen miktarlar anne sütünün üstün yararlarının yanında kesinlikle çok hafife alınacak bir maruziyet olarak görünmektedir. Yukarıda sıraladığımız, formül sütler, su, biberon, emzik ve pompa gibi ürünler kat be kat daha fazla MP maruziyetine neden olmaktadır. Yapılan bir diğer çalışma bize MP'lere günlük maruz kalma ile emzirme oranı arasında sağlam bir doğrusal korelasyonu (R= 0.67. P<0.001, dolaylı korelasyon) göstermektedir. Gelişmiş ve gelişmekte olan bölgelerde MP maruziyet seviyelerindeki 2 kat artışın emzirme oranlarında %10'luk azalma ile tutarlı olduğu görülmüştür. Bu bize emzirme oranlarının azaldıkça MP maruziyetlerinin arttığını kanıtlamaktadır. İnsan anne sütündeki MP'lerin kanıtı, insan plasentasında bu mikropartiküllerin daha önce keşfedilmesiyle birleştiğinde, son derece hassas bebek popülasyonunu etkilediği için büyük bir endişe kaynağıdır. TEMAS Derneği olarak tüm dünya ile birlikte 2020 yılında ülke çapında çalışmalar yaparak konunun önemine dikkat çekmiştik. Emziren annelerin tükettiği yiyeceklerde, içeceklerde ve kişisel bakım ürünlerinde bulunan kimyasallara dikkat edilmelidir.

Hamilelik ve emzirme döneminde bu kirleticilere maruz kalmayı azaltmak için çabaları artırmak, araştırma ve çalışmaları derinleştirmek tüm dünya için zorunludur. Unutulmaması gereken en önemli nokta anne, bebek, aile, toplum, çevre ve ekonomi için artık faydalarından binlerce kanıt eşliğinde emin olduğumuz anne sütünden asla vazgeçmemektir. Diğer taraftan yine kanıtlar bize emzirme harici diğer beslenme yöntemlerindeki büyük sağlık risklerini ve MP anlamında daha büyük maruziyete neden olduğunu göstermektedir.

Mikroplastiklerin makroekonomi devleri tarafından kullanılmasına izin vermemek, emzirmeyi dolayısıyla geleceği korumak bizim elimizde. Kanıtları doğru okumak, aileleri yanlış yönlendirmemek, doğru kaynaktan, doğru bilgiyi ulaştırmak için çalışmaya devam ediyoruz.

Özetle "Emzirme sadece bir bebeğin sağlıklı büyüme ve gelişimesinin temel taşı değil, aynı zamanda bir ülkenin kalkınmasının da temelidir."

 

Melek KILIÇ 15.10.2022

TEMAS Derneği Genel Başkanı

 

KAYNAKLAR:

1. Andrady AL (2017) Mikroplastiklerdeki plastik: bir inceleme. Mar Pollut Bull 119(1):12–22 Şuradan ulaşılabilir: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0025326X1730111X

2. Da Costa Filho, PA, Andrey, D., Eriksen, B. et al. Sut urunlerinde kucuk boyutlu mikroplastiklerin (≥ 5 μm) tespiti ve karakterizasyonu. Sci Rep 11 , 24046 (2021). https://doi.org/10.1038/s41598-021-03458-7

3. Dadhich, J., Smith, J., Iellemo, A., & Suleiman, A. (2015). Report on carbon footprints due to milk formula: a study from selected countries of Asia-Pacific region.  BPNI/IBFAN Asia. http://dx.doi.org/10.13140/RG.2.1.3934.5049

4. https://worldbreastfeedingweek.org/2016/pdf/wbw2016-los-unicef.pdf

5. https://worldbreastfeedingweek.org/2020/

6. Karlsson, J. O., Garnett, T., Rollins, N. C., & Roos, E. (2019). The carbon footprint of breastmilk substitutes in comparison with breastfeeding. Journal of Cleaner Production, 222, 436-445. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2019.03.043

7. Li, D., Shi, Y., Yang, L. et al. Bebek maması hazırlama sırasında polipropilen biberonların bozulmasından kaynaklanan mikroplastik salınımı. Nat Gıda 1 , 746–754 (2020). https://doi.org/10.1038/s43016-020-00171-y

8. Mead, Anne Sutunde MN Bulaşanlar: Emzirmenin Yararlarına Karşı Risklerin Tartılması. Çevre. Sağlık Perspektifi. 2008 , 116 , A426–A434.

https://ehp.niehs.nih.gov/doi/full/10.1289/ehp.116-a426

9. Mikroplastikler: Gıdalarda Bulunuşu ve Sağlık Uzerine Etkileri European Journal of Science and Technology No. 20, pp. 530-538, December 2020 Review Article

10. PlasticsEurope, EPRO "Plastikler—Gercekler 2019. Avrupa Plastik Üretimi, Talebi ve  Atık Verilerinin Analizi." PlastikAvrupa https://www. plastik  Avrupa. org/tr/resources/publications/1804-plastik-gerçekler-2019 (2019).

11. Ragusa, A.; Notarstefano, V.; Svelato, A.; Belloni, A.; Gioacchini, G.; Blondeel,  C.; Zucchelli, E.; De Luca, C.; D'Avino, S.; Gulotta, A.; Karnevali, O.; Giorgini, E.  Raman Mikrospektroskopi Tespiti ve İnsan Anne Sutunde Mikroplastiklerin  Karakterizasyonu. Polimerler 2022, 14 , 2700.  https://doi.org/10.3390/polym14132700

12. Udovicki, B., Andjelkovic, M., Cirkovic-Velickovic, T. ve diğerleri. Gıdalardaki  mikroplastikler: sağlık etkileri, oluşumlar ve insan maruziyetine ilişkin kapsamlı  inceleme. Gıda Kontaminasyonu 9, 7 (2022). https://doi.org/10.1186/s40550-022- 00093-6

13. Udovicki, B., Andjelkovic, M., Cirkovic-Velickovic, T. ve diğerleri. Gıdalardaki  mikroplastikler: sağlık etkileri, oluşumlar ve insan maruziyetine ilişkin kapsamlı  inceleme. Gıda Kontaminasyonu 9, 7 (2022). https://doi.org/10.1186/s40550-022-0009 3-6 _

Benzer İçerikler

BİLİMLE KALABİLMEK
Temas Derneği Genel Başkanı, Melek KILIÇ
BU-Bİ® TUZAK
Melek KILIÇ Temas Emzirme ve Anne Sütü Gönüllüleri Derneği Genel Başkanı